---

ปลูกบ้านให้สัตว์ทะเลกลับมา

โครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูหญ้าทะเล
โครงการ Goal Together
และโครงการ U Volunteer

     หญ้าทะเลเป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศในท้องทะเลที่ทำหน้าที่เชื่อมโยงระบบนิเวศชายฝั่งอื่นๆ เช่น ป่าชายเลน และแนวปะการังเข้าไว้ด้วยกัน และมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะเป็นทั้งแหล่งหลบภัยวางไข่ฟักตัว และอนุบาลสัตว์น้ำน้อยใหญ่นานาเป็นที่ยึดเกาะของพืชบางชนิด ตลอดจนเป็นแหล่งอาหารของสัตว์ทะเลหายากใกล้ สูญพันธุ์อย่าง พะยูน เต่าทะเล และโลมา รากและเหง้าของหญ้าทะเลยังช่วยลดความรุนแรงของกระแสน้ำและคลื่น ชะลอการพังทลายของชายฝั่ง

     อย่างไรก็ดีสถานการณ์ของหญ้าทะเลไทยมีแนวโน้มเสื่อมโทรมจนอยู่ในสภาวะที่น่าเป็นห่วง เนื่องจากเป็นระบบนิเวศแรกที่ได้รับผลกระทบจากกิจกรรมที่เกิดจากมนุษย์บนพื้นที่ริมชายฝั่งทะเล ไม่ว่าจะเป็นการทิ้งน้ำเสียจากชุมชนการสร้างท่าเรือขนาดใหญ่ การสร้างเขื่อนกันคลื่นไปจนถึงการเลือกใช้เครื่องมือประมงอย่างอวนลากหรืออวนรุนที่ทำร้ายทรัพยากรธรรมชาติในท้องทะเลอย่างรุนแรง

     จังหวัดตรัง ถือเป็นพื้นที่ที่มีแหล่งหญ้าทะเลที่อุดมสมบูรณ์มากเป็นอันดับต้นๆ ของโลก วิสาหกิจชุมชนเลี้ยงปลากระชัง บ้านพรุจูด ตำบลบ่อหิน อำเภอสิเกา จังหวัดตรัง จึงไม่นิ่งนอนใจถึงแนวโน้มที่น่าเป็นห่วงนี้ รวมตัวกันขับเคลื่อนงานอนุรักษ์และขยายพื้นที่หญ้าทะเล หาวิธีฟื้นฟูหญ้าทะเลโดยการเพาะขยายพันธุ์ต้นกล้าแล้วนำมาปลูกคืนให้ชายฝั่ง จนแหล่งหญ้าทะเลที่บ้านพรุจูดกลับมาสมบูรณ์อีกครั้ง

     มูลนิธิสุทธิรัตน์ อยู่วิทยา คือองค์กรที่ให้ความสำคัญเรื่องความยั่งยืนของชุมชนและสิ่งแวดล้อม จึงสนับสนุนเงินทุนให้วิสาหกิจชุมชนเลี้ยงปลากระชังบ้านพรุจูด ในการทำโครงการอนุรักษ์และฟื้นฟูหญ้าทะเล เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมกับชุมชน เยาวชน หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และนักท่องเที่ยว ในการฟื้นฟูและเพิ่มพื้นที่หญ้าทะเล 50 ไร่ ในพื้นที่หาดคลองสน (เกาะผี) บ้านพรุจูด พร้อมสร้างความร่วมมือในด้านวิชาการกับมหาวิทยาลัยราชมงคลศรีวิชัย (วิทยาเขตตรัง) ผ่านโครงการ U Volunteer ในการวิจัยหญ้าทะเลที่เหมาะสมกับพื้นที่ และผลการเปลี่ยนแปลงของนิเวศทางทะเล เพื่อคืนความอุดมสมบูรณ์ในท้องทะเลและก่อให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพที่จะส่งผลต่อวิถีชีวิตประมงชายฝั่งของคนในชุมชน อีกทั้งยังเป็นกิจกรรมที่ทำให้คนทั่วไปได้เรียนรู้และตระหนักถึงความสำคัญของสิ่งแวดล้อมมากยิ่งขึ้น

หญ้าทะเลในน่านน้ำไทย

     พบหญ้าทะเล 13 ชนิด ได้แก่ หญ้าคาทะเล (Enhalus acorides) หญ้าต้นหอมทะเล (Syringodium isoetifolium) หญ้ากุยช่ายทะเล (Syringodiumisoetifolium) หญ้ากุยช่ายเข็ม (Halodule pinifolia) หญ้าตะกานน้ำเค็ม (Ruppia maritima) หญ้าชะเงาใบมน (Cymodocea rotundata) หญ้าชะเงาใบฟันเลื่อย (Cymodocea serrulata) หญ้าชะเงาเต่า (Thalassia hemprichii) หญ้าเงา (Halophila ovalis) หญ้าเงาใบเล็ก (Halophila minor) หญ้าเงาใบใหญ่่ (Halophila major) หญ้าเงาใส (Halophila decipiens) หญ้าเงาแคระ (Halophila beccarii) จากจำนวนทั้งสิ้นประมาณ 60 ชนิด พันธุ์ที่พบทั่วโลก โดยในฝั่งทะเลอันดามันพบหญ้าทะเล 12 ชนิด ขาดเพียงหญ้าตะกานน้ำเค็ม (Ruppiamaritima) ซึ่งพบเฉพาะฝั่งทะเลอ่าวไทย ส่วนฝั่งอ่าวไทยก็พบหญ้าทั้งสิ้น 12 ชนิดเช่นกัน ขาดเพียงหญ้าเงาใบใหญ่่ (Halophila major) ซึ่งพบเฉพาะฝั่งทะเลอันดามัน

ขอบคุณข้อมูลจาก : กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ฮาวทูฟื้นฟู ‘โคลนตม’

ให้กลับคืนเป็นดง ‘หญ้าทะเล’

1. เพาะต้นกล้าเองจากเมล็ดหญ้าทะเล

     ใช้วิธีเพาะเมล็ดในถังน้ำทรงสี่เหลี่ยมที่ต้องให้ออกซิเจนและควบคุมอุณหภูมิความเค็ม ปริมาณแสงให้เหมือนในทะเลมากที่สุด ซึ่งต้องใช้เวลาประมาณ 3 เดือน ถึงจะสามารถนำต้นกล้าไปปลูกได้ พ.ศ. 2553 บรรจงและทีมลองเอาต้นกล้าไปปลูกที่อ่าวบุญคงแหล่งหญ้าทะเลที่เสื่อมโทรมและสูญหายไป เมื่อผลลัพธ์มีอัตรารอดที่ค่อนข้างดีจึงปลูกและฟื้นฟู ต่อมาเรื่อย ๆ ใน พ.ศ. 2554-2558 จนสามารถฟื้นฟูหญ้าทะเลกลับคืนมาได้ร้อยละ 70 เริ่มมีร่องรอยของพะยูนมากินหญ้าทะเลและมีลูกปลามาอาศัยมากขึ้น

2. ลุยต่อที่หาดคลองสน แล้วต่อยอดสู่ ‘กิจกรรมท่องเที่ยวเชิงนิเวศ’

     ใน พ.ศ. 2559 บรรจงและทีมยกองค์ความรู้ไปใช้ฟื้นฟูต่อที่หาดคลองสน (หน้าเกาะผี) ซึ่งมีความท้าทายเพราะเป็นทะเลเปิดพื้นที่กว้างตะกอนดินฟื้นฟูได้ช้ากว่า โดยในครั้งนั้นได้นำต้นกล้าไปลองเพาะปลูก 2,000 ต้น จากนั้นก็มีอาสาสมัครไปช่วยลงแรงอีก 6,000 ต้น จนสุดท้ายแหล่งหญ้าทะเลกลับมาได้จนขยายตัวเพิ่มขึ้นเป็น 10-20 ไร่ รวมทั้งเริ่มมีเครือข่ายในจังหวัดอื่นที่สนใจโมเดลนี้ เดินทางมาศึกษาวิธีเพาะและมาขอต้นกล้าไปโดยตรง บรรจงและทีมใส่การอนุรักษ์ไปในการท่องเที่ยวเชิงชุมชน เมื่อนักท่องเที่ยวกลุ่มหนึ่งมาก็เก็บต้นหญ้ามาให้ชุมชนเพาะอีกกลุ่มหนึ่งมาก็เอาต้นกล้าไปปลูกเกิดเป็นโมเดลการท่องเที่ยวแบบจิตอาสา และเริ่มมี หน่วยงานสนใจและสนับสนุนกิจกรรมนี้ในจังหวัดตรังมากขึ้นเรื่อย ๆ

3. หญ้าทะเลและชุมชน กลับมามีชีวิตได้ก็เพราะ ‘ความร่วมมือ’

     มูลนิธิสุทธิรัตน์ฯ คือหนึ่งในหน่วยงานที่สนใจเรื่องความยั่งยืนของชุมชน เมื่อเห็นว่าบรรจงและทีมทำงานอนุรักษ์มากว่า 10 ปี จึงเข้ามาร่วมสนับสนุนด้วยการนำอาสาสมัครจากหลายพื้นที่ทั่วประเทศ มาเรียนรู้ลงแรงฟื้นฟูหญ้าทะเลร่วมกับชุมชนและเยาวชนผ่านกิจกรรมโครงการ Goal Together และยังช่วยสนับสนุนเงินทุนให้ชุมชนทำกิจกรรมที่ทำให้เกิดการขับเคลื่อนงานอนุรักษ์และฟื้นฟูหญ้าทะเลอย่างต่อเนื่องในพื้นที่อื่นๆ ไปด้วยเพราะการฟื้นฟูไม่สามารถทำด้วยคนใดคนหนึ่ง หรือชุมชนใดชุมชนหนึ่งแต่ต้องการความร่วมมือของคนหลายฝ่ายไม่ว่าจะเป็นหน่วยราชการ สถาบันการศึกษา รวมทั้งชุมชน จึงต้องจัดเวทีแลกเปลี่ยนอยู่สม่ำเสมอ

---

Project implementation

    Project Operations in 2021 Suthirat Yoovidhya Foundation contributes 350,000 baht to the conservation and restoration of seagrass through the following projects:

3.1 Seagrass Cultivation and Propagation

    The Ban Phru Jut Cage Fish Farming Community Enterprise has engaged in the cultivation and propagation of seagrass. In collaboration with local communities, the Trang Provincial Tourism and Sports Office coordinated an endeavor to plant 8,000 seagrass plants ( 3,000 initially and 5,000 subsequently) in the vicinity of Boon Khong Bay, Bo Hin Subdistrict, Sikao District, Trang Province.

    In addition, around 7,000 seagrass seeds were gathered to replenish the seagrass that had been previously planted. Furthermore, a collaboration has been formed with the Trang Campus of Rajamangala University of Technology Srivijaya to plant three rai of seagrass in the Ko Phi region, Ban Phru Jut, Bo Hin Subdistrict, Sikao District, Trang Province. The purpose of this planting initiative is to facilitate data collection and research pertaining to seagrass. A cumulative of 5 rai of seagrass were sown in 2021, with an additional 10 rai scheduled for cultivation in 2022. 

---

Knowledge of “Seagrasses” What is seagrass?

    Seagrass is an ecosystem resource of significant ecological value, serving as a habitat and a substantial food source for economically viable aquatic organisms such as shrimp, mollusks, crabs, and fish. Seagrass is also a significant dietary resource for dugongs and sea turtles. It serves as a nursery for larvae, a spawning ground, and a significant source of income for coastal communities. 

    Prior to any other terrestrial ecosystem, seagrasses are impacted by both natural and human activities. Agricultural developments, including cultivation and aquaculture of aquatic organisms such as sea shrimp, all have an effect on seagrass areas, given that the majority of communities are situated in close proximity to the coast. Seagrass and mangrove forests provide a barrier between shoreline activities and the sea. 

    In Thailand, seagrass can be found in a variety of locations, including brackish water sources or river mouths near mangrove forests, shallow coastal waters with sand or muddy bottoms, and deep areas near coral reefs. In general, seagrass resources along the Andaman Sea are in a more fertile state compared to those along the Gulf of Thailand. Seagrass is present in coastal regions and islands across all provinces along the Andaman Sea, including Ranong, Phang Nga, Phuket, Krabi, Trang, and Satun, with an estimated combined area of 60,000 rai. Trang Province, in the vicinity of Koh Libong, Kantang Subdistrict, Sikao District, contains the most expanse of seagrass in Thai waters. A seagrass conservation and breeding area is situated in the vicinity of Koh Phi, Bo Hin Subdistrict.

Seagrass Resource Status in 2020

    The Department of Marine and Coastal Resources has conducted surveys and conducted follow-up investigations to assess the condition of seagrass sources. This includes areas that are presently occupied by seagrass, areas where their presence has been previously reported, and new sources that are not of significant size but have been identified. In 2021, the report found that seagrass has a total area of 99,325 rai, accounting for 62 percent of the country’s potential seagrass source area (160,628 rai), covering 17 coastal provinces including the Gulf of Thailand, 11 provinces are Trat, Chanthaburi Province, Rayong Province, Chonburi Province, Prachuap Khiri Khan Province, Chumphon Province, Surat Thani Province, Nakhon Si Thammarat Province, Songkhla Province, Pattani Province, and Narathiwat Province and the Andaman Coast 6 provinces including Ranong Province, Phang Nga Province, Phuket Province, Krabi Province, Trang Province, and Satun Province.

    In Thailand, seagrass beds were generally assessed as being in satisfactory condition, with 28% exhibiting excellent condition, 52% moderate condition, and 20% slight condition. As per the seagrass bed status in each province, the majority of seagrass beds are relatively small in dimensions.

    The graph shows the yearly change in the area of seagrass beds (top left figure). The area of seagrass beds in 2021 is divided into the Gulf of Thailand and Andaman (top right figure). The status of seagrass during the year was graded as good, moderate, and poor (middle left figure). Percentage of annual seagrass cover with a 95% confidence interval (bottom left figure) and a map showing the distribution of seagrass beds in Thai waters (right figure).

    The graph shows the status of seagrass resources in 2021, separated by province, divided into levels of good-very good, moderate, and slight (top left figure). Percentage of seagrass cover in 2021, separated by province, with a confidence interval of 95% (bottom left figure) and a map showing the status of seagrass areas in Thai waters in 2021 (right figure).

Biodiversity in Seagrass Beds

    Fish are the group with the greatest species diversity, according to a study of aquatic animal communities in seagrass areas in ten provinces, including Trat Province, Chanthaburi Province, Rayong Province, Chonburi Province, Prachuap Khiri Khan Province, Surat Thani Province, Pattani Province, Krabi Province, Trang Province, and Satun Province. As for the aquatic animal species that are found regularly and in abundance including the fan-tailed bullfish (Monacanthus chinensis), speckled guinea fish (Pelates quadrilineatus), white-spotted gourami (Siganus canaliculatus), bicolored myna fish (Halichoeres bicolor), and Strombus canarium. However, most of the aquatic animals found were not yet fully grown. The variation in catch group size among fish serves as an indication of the critical role that seagrass beds play as habitats and nurseries for juvenile fish and the pre-pubescent stage.

Cr.Cr. Marine and Coastal Resources Knowledge Base: Department of Marine and Coastal Resources: Ministry of Natural Resources and Environment

---

Project implementation

3.1 Implement the “Goal Together” Project”

Bring volunteers and the community together to work hard and learn about seagrass conservation, restoration, and expansion (2019-2020) with the activity “Rak Le...Rak Pha Yoon” in planting sea grass and brainstorming together to create a Master Plan for community development.

From operations in the past two years (2019-2020) with the activity “Rak Le...Rak Pha Yoon,” 3,000 seagrass trees were planted in 2019 and 4,000 trees in 2020 in Suan Son Bay area (Phi Island), accounting for a total area of approximately 5 rai, as well as delivering a master plan to community enterprises for use as a guideline for future community development. Over the last two years, over 200 Goal Together volunteers, communities, and government officials have taken part in the events.

3.2 Create a Funding Plan to Increase Seagrass Planting Areas in 2021

In the year 2020, we established a collaborative effort with Rajamangala University of Technology Srivijaya (Trang Campus) to devise a research strategy for the development of seagrass species and data collection on seagrass planting in the Suan Son Bay region (Phi Island). Additionally, we devised a plan to engage community members, schools, tourists, and government agencies in participatory seagrass planting activities.Collaborating on conservation efforts is challenging, but it is possible to achieve long-term success.

---

Q : What is the most challenging aspect of conservation work?

A : I believe that the difficulty of conservation work is instilling confidence in people near and far that what we do is actually beneficial to the community and society rather than serving self-interest. I see it as a challenge to those in positions of leadership. People will encourage you to do it. People will praise you if you succeed. But if you fail, the people will deserve it. This is actually true. Work teaches many valuable lessons, but few people persevere and move on. I used to be a failure, but I chose to use it as motivation to do better. Conservation work, community work, and social work are all the same. We must start by believing in ourselves and following the guideline “Make it possible to become a teacher.” If we succeed, other things will follow, such as people, funding, and support.

Q : How do you work with communities and people who have different perspectives?

A : You must be sincere to understand how much he cares for you. We did it with a lot of determination. When he saw the results and the concrete success, he came to support and learn alongside us. Do not think that people who think differently are strange; rather, we must find and create new knowledge for them. “Make it visible, create success through actions, not words.”

Q : Do you believe the seagrass planting area will be able to expand?

A : We’ve planned and set goals for how we’ll plant or expand our planting areas each year. If we can follow the plan, the seagrass area will definitely increase. However, the most important thing is to care for it. We try to engage agencies and youth in learning about the process and raising awareness of the importance of our activities to the marine ecosystem. I believe that if we prioritize this issue and encourage various sectors to participate in activities, we will broaden the conservation agenda and achieve more tangible results.

---

Reflections from Volunteers in the “Goal Together Project”

“I’m glad there are still people who care about the development and restoration of marine nature. I never knew that seagrass was so important to the ecosystem. I learned a lot about seagrass, gained knowledge from the community, and exchanged knowledge with like-minded people.”

Suranya Noonarin
International Relations Officer

“Participating in this activity made me realize how important it is to help conserve and restore the marine ecosystem, as well as to show people in the community the value of what they help preserve and cherish.” 

Niphaphat Suadara (Fah)
Accountant 

“ It’s like planting seedlings in conservationists’ minds. I learned that seagrass is one of the most important food chains and how vital it is to the ecosystem. Obtaining individual seagrass plants is not easy. It is an experience that cannot be found in a book, but can be lived. There was real action from a group of conservationists.”

Natthaphong Chayawattho (Han)
Energy Conservation Researcher 

Seagrass Conservation and Restoration Project / Starting from 2019 / Ban Phru Jut, Bo Hin Subdistrict, Sikao District, Trang Province

With the Hope of Protecting and Responsibly Using the World’s Seas, Oceans, and Marine Resources

    Seas and oceans, which comprise 70% of the world’s oceans, are essential resources for human survival. They also serve as a significant source of oxygen, naturally occurring energy, food, and tourist attractions. Providing permission for the inhabitants of coastal countries to utilize the water amidst the vast benefits of the ocean will inevitably bring about challenges and obstacles. According to the United Nations Environment Program (UNEP), more than three billion people globally depend on the ocean and its diverse ecosystems for their very survival.

    The fish cage farming community enterprise of Ban Phru Jut, Bo Hin Subdistrict, Sikao District, Trang Province, and the Suthirat Yoovidhya Foundation will collaborate on a project to conserve and restore seagrass (beginning in 2019). By doing so, the enterprise aims to restore the diversity of the marine animals’ habitat and facilitate the restoration of Thailand’s marine ecosystem to its former abundance, which has far-reaching implications for various resources.

Project Goals

    “Promoting efforts to preserve and enlarge the seagrass habitat spanning 50 rai in the Klong Son Beach region of Phi Island” through the implementation of participatory initiatives involving network partners, the community, educational establishments, government, and private sectors across the operational area, and conducting research on seagrass restoration and conservation.

Importance of the Project

    The utilization of natural resources by humans has generated both environmental advantages and disadvantages. Insufficient replacement and maintenance of utilized resources will inevitably have an adverse impact on the resource ecology and the community’s ability to utilize them.

    Increasing seagrass areas is thus an interesting way to create diversity and restore the health of the marine ecosystem. It is also an important tool for developing participatory learning activities with the next generation to increase understanding and awareness of the importance of preserving and restoring seagrass, which will have an impact on the environment and people’s long-term use in the community.